TikTok yahakanye iryo tegeko, ivuga ko ryaba ryarenze ku burenganzira bwo kuvuga ku bwisanzure bw'abantu basaga miliyoni 170 bayikoresha muri Amerika.

Ariko icyo gitekerezo cyamaganwe n'urukiko rw'ikirenga rw'icyo gihugu, bivuze ko TikTok ubu igomba gushaka umuntu wemerewe kugura verisiyo ya porogaramu ya Amerika cyangwa ikazavanwa mu maduka y'ibikoresho na serivisi zo gucunga imbuga.

Ibiro bya perezida bya White House byavuze ko ari ubutegetsi bwa perezida Donald Trump buzafata ubutegetsi ku wa mbere, ari bwo buzakurikiza iryo tegeko. Trump yarahiriye gufata icyemezo "mu gihe kiri imbere kitari kure cyane".

Umuyobozi mukuru wa TikTok, Shou Zi Chew, witezweho kwitabira umuhango wo kurahira kwa Trump hamwe n'abandi bashyitsi bakomeye, yavuze ko ashaka gushimira perezida uje ku mwanya we ku bwitange bwe bwo gukorana na porogaramu no gutuma iguma iboneka muri Amerika.

Abadepite b'Abademokarate n'Abarepubulikani bombi batoye ko iyi porogaramu yo guhanahana amashusho ihagarikwa umwaka ushize, kubera impungenge z'uko ifitanye isano na leta y'u Bushinwa. TikTok yagiye ivuga kenshi ko itagirana amakuru na Beijing.

Iryo tegeko ryashyizweho muri Mata umwaka ushize, ryemerera nyiri TikTok ByteDance kugeza ku ya 19 Mutarama 2025 kugurisha verisiyo ya Amerika y'urubuga ku ruhande rutavuga rumwe na leta kugira ngo yirinde gucibwa burundu.

Bivuze ko guhera ku cyumweru, Apple na Google batazongera guha abakoresha bashya iyo porogaramu cyangwa ngo batange impinduka z'umutekano ku bayikoresha ubu - ibyo bikaba bishobora kuyica burundu.

ByteDance yiyemeje kutazongera kugurisha TikTok ndetse ivuga ko iteganya gufunga ibikorwa byayo muri Amerika ku Cyumweru keretse hatanzwe ikiruhuko.

IBIBAZO WAKWIBAZA:

_ Ese Ihagarikwa rya TikTok ryemejwe: Ubu se bizagenda bite?
_ Guhagarika ibi bihano bizaba ari ikigeragezo cya mbere kuri Trump nk'umuhuza mukuru?
_Abakora ibijyanye n'imyidagaduro: 'Twumva turi mu bwigunge kandi nta bushobozi dufite?

Urukiko rw'Ikirenga rwanzuye ko iryo tegeko ridakurikije Amategeko ya Leta Zunze Ubumwe z'Amerika yo mu Ngingo ya Mbere, arengera uburenganzira bwo kuvuga icyo umuntu atekereza.

Abacamanza bemeje icyemezo cy'urukiko rwo hasi rwashyigikiye iryo tegeko nyuma y'uko ryanenzwe na ByteDance.

Urukiko rw'Ikirenga rwavuze ko "nta gushidikanya ko, ku Banyamerika barenga miliyoni 170, TikTok itanga uburyo bwihariye kandi bwagutse bwo kugaragaza ibitekerezo, uburyo bwo gushyikirana, n'isoko y'umuryango".

"Ariko Inteko Ishinga Amategeko yemeje ko guhagarika ishoramari ari ngombwa mu rwego rwo guhangana n'ibibazo by'umutekano w'igihugu bishingiye ku bikorwa bya TikTok byo gukusanya amakuru no gukorana n'umwanzi w'amahanga".

'Mukomeze kuba maso!'
Nyuma y'icyemezo cy'Urukiko rw'Ikirenga, umunyamabanga ushinzwe itangazamakuru muri White House, Karine Jean-Pierre, yavuze mu itangazo ko umwanya wa Perezida Joe Biden kuri TikTok wari umaze amezi menshi usobanutse: "TikTok igomba gukomeza kuboneka ku Banyamerika, ariko mu buryo bworoshye mu rwego rwa Amerika cyangwa ubundi bwigenge buvuga ku mpungenge z'umutekano w'igihugu zashyizweho na Kongere mu gutegura iri tegeko".

Ariko bitewe n'uko "igihe cyagenwe", yongeyeho, perezida yemeye ko "ibikorwa byo gushyira mu bikorwa iryo tegeko bigomba gukorwa n'ubutegetsi buzakurikiraho, buzatangira imirimo ku wa Mbere".

Ku wa Gatanu, Trump yanditse ku rubuga nkoranyambaga rwe rwa Truth Social ati: "Icyemezo cy'Urukiko rw'Ikirenga cyari gitegerejwe, kandi buri wese agomba kucyubahiriza.

"Icyemezo cyanjye kuri TikTok kizafatwa mu gihe cya vuba, ariko ngomba kubona umwanya wo gusuzuma uko ibintu bimeze. Dukomeze kubakurikira!"

Yavuze kandi ko yaganiriye na Perezida w'u Bushinwa Xi Jinping ndetse banaganira kuri TikTok, n'ibindi bibazo.

Mu Ukuboza, Trump yavuze ko afite "ahantu hashyushye" kuri porogaramu kuko yamufashije mu matora y'abato mu matora ya 2024.

Amagambo ya Trump agaragaza ko yahinduye imyumvire ye mu gihe cye cya mbere nk'umukuru w'igihugu ubwo yashakaga gushyiraho itegeko nk'iryo binyuze mu itegeko nshinga.

'Nari ntagira aho mba mbere ya TikTok'
Abakora ibintu, bagiye bashyiraho amabaruwa yo gusezera ku bayoboke babo mbere y'uko iryo tegeko rifatwa, baganiriye na BBC ku buryo rishobora kugira ingaruka ku mibereho yabo.

Drew Talbert ufite abayoboke barenga miliyoni eshanu yagize ati: "Navuye mu kazi ko kuba umukozi w'icumbi, mba nyir'inzu, kandi byose byatangijwe na TikTok".

Kalani Smith afite abamukurikira barenga miliyoni eshatu kandi avuga ko iryo tegeko ari "igitutsi mu maso".

"Nari ntagira aho mba mbere ya TikTok kandi nabaga mu modoka yanjye. Ati "Gukoresha TikTok byatumye ngera aho ndi ubu".

"Buri wese asenga asaba ko haba igitangaza runaka - bisa n'aho leta itatwitaho".

Kelley Heyer wateguye indirimbo ya Apple iri mu ndirimbo ya Charli XCX, yagize ati: "Gahunda ya leta yo gukuraho TikTok, ni nk'aho ari leta irimo ikura akazi ku bantu babarirwa muri za miriyoni".

'Gushikama' ku birebana n'umudendezo wo kuvuga
Iri tegeko rishya ryashyizweho mu gihe muri Amerika hari impungenge zikomeye ku bikorwa by'ubutasi by'Abashinwa.

Ibigo by'umutekano kuri interineti byatangaje ko iyo porogaramu ishobora gukusanya amakuru y'abakoresha irenze ibyo bareba kuri TikTok.

Umushinjacyaha Mukuru wa Amerika, Merrick Garland, yavuze ko ingoma z'igitugu zidakwiye kugira "ubushobozi butagira imipaka" bwo kugera ku makuru y'Abanyamerika kandi ko icyo cyemezo cyabujije u Bushinwa "gukoresha TikTok nk'intwaro yo guhungabanya umutekano w'igihugu cya Amerika".

Mu mwaka wa 2017, u Bushinwa bwashyizeho itegeko risaba abaturage babwo baba mu mahanga gukorana n'inzego z'ubutasi.

Ariko Beijing yahakanye ko ituma ibigo bikusanya amakuru mu izina ryayo kandi inenga iki cyemezo. TikTok yakomeje gushimangira ko itasabwe gutanga amakuru yayo.

Iyo porogaramu yavuze ko iryo tegeko rishyira mu kaga ubwisanzure bwo kuvuga kandi ko ryagira ingaruka ku bayikoresha, abamamaza, abayikora ndetse n'abakozi bayo. TikTok ifite abakozi 7.000 muri Amerika.

Noel Francisco, umunyamategeko wa TikTok na ByteDance, yabwiye Urukiko rw'Ikirenga mu gihe cy'impaka ko iyo porogaramu yari "imwe mu mbuga zikunzwe cyane zo kuvuga muri Amerika", kandi avuga ko itegeko rizayisaba "kujya mu mwijima" keretse ByteDance igurishije iyo porogaramu.

Mu butumwa yashyize kuri TikTok nyuma y'icyemezo cy'urukiko, umuyobozi mukuru wa porogaramu yagize ati: "Iyi ni ingingo ikomeye yo gushyigikira Ivugururwa rya Mbere ry'Itegeko Nshinga no kurwanya igenzura ryigenga.

"Twishimiye kandi twishimiye ko dushyigikiwe na perezida [Trump] usobanukiwe neza gahunda yacu".

NI GUTE TWISANZE AHA HANTU?

24 Mata 2024: Biden yashyize umukono ku mushinga w'itegeko rishingiye ku mashyaka yombi, ryemereraga kompanyi y'Abashinwa, ByteDance, amezi atandatu yo kugurisha imigabane yayo cyangwa guhagarikwa muri Amerika.

7 Gicurasi 2024: TikTok yagejeje ikirego mu rukiko kigamije guhagarika iryo tegeko, iryita "icyuho kidasanzwe ku burenganzira bwo kuvuga".

2 Kanama 2024: Leta ya Amerika yagejeje ikirego kuri TikTok, ishinja ikigo cy'imbuga nkoranyambaga gukusanya amakuru y'abana mu buryo bunyuranyije n'amategeko no kunanirwa gusubiza igihe ababyeyi bagerageje gusiba konti z'abana babo.

6 Ukuboza 2024: Icyemezo cya TikTok cyo gukuraho itegeko ryari gutuma ihagarikwa cyangwa igurishwa muri Amerika guhera mu ntangiriro za 2025 cyananiwe n'urukiko rw'ubujurire rwa leta.

Tariki ya 27 Ukuboza 2024: Perezida watowe Donald Trump yasabye Urukiko rw'Ikirenga rwa Amerika gusubika iryo tegeko ryari rigiye gucibwa mu gihe yari gukora ku "cyemezo cya politiki".

10 Mutarama 2025: Abacamanza icyenda b'Urukiko rw'Ikirenga bumvise abavoka bahagarariye TikTok n'abakora ibikubiyemo bavuga ko iryo tegeko ryaba ryarenze ku burenganzira bwo kuvuga ku bwisanzure bw'abakoresha uru rubuga basaga miliyoni 170 muri Amerika.

17 Mutarama 2025: Urukiko rw'Ikirenga rwa Amerika rwemeje itegeko rishobora gutuma TikTok ihagarikwa mu minsi mike bitewe n'impamvu z'umutekano w'igihugu.

19 Mutarama 2025: Igihe ntarengwa cya TikTok cyo kugurisha imigabane yayo muri Amerika cyangwa guhagarikwa. TikTok yagaragaje ko kuri uyu munsi izaba "mu mwijima".