Nsanzimana yashimangiye ko iyo ntego ishobora kugerwaho binyuze mu mihati ihuriweho. Kanseri y'inkondo y'umura ikomeje kuba imwe mu mpamvu z'ibanze zituma abagore bo mu Rwanda bapfa bazize kanseri. Buri mwaka, hagaragara abantu bashya bari hagati ya 600 na 800 barwaye iyo ndwara, maze abagera kuri 600 bagapfa.

Mu ijambo yavugiye ku wa Gatandatu, tariki ya 1 Gashyantare, ubwo hatangizwaga ku mugaragaro gahunda yo kurandura kanseri y'inkondo y'umura mu Rwanda n'igishushanyo mbonera cya gatanu cy'urwego rw'ubuzima, Nsanzimana yagaragaje akamaro ko kwiyemeza no gukorana n'abafatanyabikorwa bose kugira ngo intego igerweho.

‘’Uyu ni umwanya wihariye wo kongera gushimangira ko twiyemeje kugira ngo umuryango urusheho kugira ubuzima bwiza kandi udafite kanseri y'inkondo y'umura. Yagize ati "Niba dukomeje kwiyemeza, iyi ntego iri mu biganza byacu", yongeraho ko uturere tumwe na tumwe, nka Gicumbi, tumaze gutera intambwe igaragara mu kurandura kanseri.

Uko twatsinze izindi ndwara

Nsanzimana yagarutse ku bikorwa by'u Rwanda byagezweho, byagiye bikuraho bimwe mu bibazo bikomeye byugarije ubuzima, birimo kwirinda ko umubyeyi yandurira agakoko gatera SIDA umwana we no kurwanya indwara y'umwijima yo mu bwoko bwa C.

‘’Mu gihe cyashize, igipimo cy'ubwandu bw'agakoko gatera SIDA kuva ku mubyeyi bukagera ku mwana cyari hejuru ya 10 ku ijana, ariko uyu munsi, cyagabanutse kigera kuri 0.8 ku ijana. Mu buryo nk'ubwo, u Rwanda rwatangije gahunda yo kurandura indwara y'umwijima ya C, igabanya ubwandu bwayo kuva kuri 4 ku ijana kugera kuri 0.47 ku ijana mu myaka ine, ‘’ uko niko yabisobanuye agira ati:

‘’Ibi byakozwe bigaragaza ko kurandura kanseri y'inkondo y'umura atari inzozi gusa; birashoboka mu gihe hashyizweho ingamba n'imihati bikwiriye.''

Nsanzimana yashimangiye ko byihutirwa kumenya no kuvura hakiri kare, agaragaza gahunda yo gupima abagore miliyoni 1.3 bafite ibyago.

'' Twiteze kubona abarwayi basaga 6,700 bakeneye kuvurwa. Yavuze ko kumenya kanseri mu cyiciro cyayo cya mbere ari ingenzi cyane kandi bigatuma ubuvuzi burushaho kuba ingirakamaro no kurokora ubuzima.

Uwo minisitiri yavuze ko kuvura kanseri y'inkondo y'umura byatwara amafaranga agera kuri miriyoni 38 z'amadolari y'Abanyamerika, akaba yemera ko ibyo bishobora kugerwaho binyuriye mu gushyiraho imihati ihuriweho.

Yongeye kandi ati ‘’Iyi ni ishoramari rishoboka niba twese tugira uruhare. Abafatanyabikorwa bacu bagize uruhare runini, none ubu turi gutera imbere nk'itsinda ryunze ubumwe munsi ya komite nyobozi imwe, "

Uko OMS ibona ibikorwa by'isi yose:

Dr. Prebo Barango, impuguke mu ndwara z'ibyorezo muri OMS, yashimye imbaraga u Rwanda rwihaye mu gutuma habaho umuryango w'abantu bafite ubuzima bwiza.

'' Gahunda y'ingamba mu rwego rw'ubuzima ishingiye ku byagezweho mu gihe cyahise, nko kugabanya impfu z'ababyeyi babyara no kunoza ibikorwa remezo by'ubuvuzi. Yagize ati "U Rwanda rwiyemeje kurandura kanseri y'inkondo y'umura ni ikintu gikwiye gushimirwa".

Yagaragaje ko kanseri y'inkondo y'umura ikomeje kuba ikibazo gikomeye ku rwego rw'isi, by'umwihariko muri Afurika, aho igaragara ku kigero cya 31.9 ku bagore 100,000, kikaba kiri hejuru cyane ugereranyije n'umubare rusange ku isi w'abagore 14.1.

Abagore banduye virusi itera sida bafite ibyago byo kurwara kanseri y'inkondo y'umura bikubye incuro esheshatu.

Icyakora, yavuze ko OMS ifite ingamba zo kurandura indwara zishingiye ku nkingi eshatu z'ingenzi ari zo gukingira kugira ngo 90% by'abakobwa bahabwe urukingo rwa HPV mbere y'imyaka 15, gupima byibuze 70% by'abagore bafite hagati y'imyaka 30 na 45 bakoresheje ibizamini by'ubuhanga n'ubuvuzi bwo mu rwego rwo hejuru kugira ngo 90% by'abagore basanzwemo indwara y'inkondo y'umura bahabwe ubuvuzi bukwiye.

Barango yashimangiye ko n'ubwo u Rwanda rwatsinze mu gukingira HPV, ibibazo bikiriho mu gupima no kubona ubuvuzi.

Ibishya nk'ibikoresho byo kwipimisha ubwabyo n'ibikoresho by'ubushyuhe birimo gusuzumwa mu rwego rwo kunoza uburyo bwo kugera ku bikoresho.

Mu gihe hasigaye imyaka itanu gusa kugira ngo intego y'isi yose yo kurandura kanseri y'inkondo y'umura igere ku ntego, OMS irimo gukorana n'ibihugu kugira ngo bikemure ibibazo bikiriho.

Barango yavuze ko ubushake bwa politiki, ubufatanye bw'amajyepfo n'amajyepfo n'ubufatanye bw'uturere bizafasha mu kugerageza kurangiza kanseri y'inkondo y'umura.